Ο θρίαμβος του έρωτα

Από την Τζωρτζίνα Κακουδάκη- θεατρολόγο

Δύο νέοι άνθρωποι, γυναίκες σύγχρονες, όσο οι γυναίκες ήταν σύγχρονες πάντα: ανάμεσα στο τι μπορούν και τι θέλουν.

Δύο γυναίκες που καλούνται, μέσα στην ανδροκρατούμενη δυτική κοινωνία των κουστουμιών, να σκεφτούν και να διαλέξουν: να ερωτευτούν την εξουσία ή να εξουσιάσουν τον έρωτα. Και για να βρουν τα επιχείρηματα στην ρητορική ερώτηση της επιλογής, επινοούν να παίξουν σε μια ιστορία… κλασσική, μια γνωστή αλληγορία: με έκπτωτους βασιλιάδες, φιλοσοφικούς κήπους, άντρες υπό όρκο, γυναίκες ως άντρες, ανερχόμενους –σε ρόλους εξουσίας- υπηρέτες,αρλεκίνους και κρυμμένους πρίγκιπες και βέβαια…παντού έρωτες εξουσιαστικούς και εν δυνάμει εξουσιασμένους εραστές.

Μαζί με τους ήρωές του ο Μαριβώ ταξιδεύει τον θεατή σε ένα περίπλοκο ταξίδι γέματο ερωτήματα για τα στερεότυπα, για τις προκαθορισμένες σχέσεις, για τις κονσερβοποιημένες και αυθαίρετα επιλεγμένες ιδεολογικές και συναισθηματικές προεπιλογές, για την υποκειμενικότητα των πραγμάτων. Ενώ στην πραγματικότητα όλα είναι ένα “ τίποτε που αντικατοπτρίζεται στο εσωτερικό του τίποτε, ανταύγειες μέσα σ΄ένα καθρέφτη” (Georges Poulet).

Με θέσεις που σήμερα φαίνονται σχεδόν μηδενιστικές, ο Μαριβώ δεν είναι καθόλου μηδενιστής. Αντίθετα, προτείνει ένα ολόκληρο σύστημα διαχείρησης της πραγματικότητας ή έστω της πραγματικότητας του τίποτε, με επιστημονική λεπτομέρεια στους χειρισμούς των δραματικών προσώπων, των καταστάσεων, της επιλογής της γλώσσας και των ποσοστών αβρότητας των επιδιωκώμενων σχέσεων. Για τον Μαριβώ φαίνεται να μην είναι το θέμα του ο έρωτας ως στόχος, όσο ο στόχος ως έρωτας, μέσα στην πρότασή του να πολεμάμε επισταμένα και μεθοδικά ακόμα και για το τίποτε, έτσι ώστε το τίποτα να είναι κάτι, αρκεί να πολεμάμε. Ιδού το θέατρο του διαφωτισμού.

Για αυτό στο έργο ο ίδιος ο βασιλιάς (έστω και ως δίκαιος κληρονόμος μιας άδικης διαδοχής), στο πρόσωπο μιας νέας χειραφετημένης γυναίκας, διαλέγει να αποποιηθεί την εξουσία, να γίνει ένα τίποτε μέσα στο κενό, και να «προσεδαφισθεί» στην ασφάλεια, την απομόνωση, την γονιμότητα του κήπου του φιλοσόφου, του χαμένου παραδείσου των κρυφών δυνάμεων των επιθυμιών. Χαμένοι στην ουτοπία του σταματημένου χρόνου, εκεί που κάθε τι φαντάζει σημαντικό, τα λόγια και οι πράξεις έχουν βάθος, η απάτη μπορεί να κάνει ακόμα μια κάποια διαφορά, οι ήρωες, μπορούν να αξιολογήσουν όλον τον χαμένο χρόνο της πραγματικής τους ζωής, να βάλουν σε λειτουργία μεγάλα και σπουδαία αισθήματα, επιχειρήματα, αισθήσεις, να τσεκάρουν ότι είναι ζωντανοί μέσα στον εσωτερικό χρόνο, τον αιώνιο χρόνο της σκέψης , που διαρκεί.

Τα συμπεράσματα είναι αυτονόητα και αναλοίωτα: στα παιχνίδια του έρωτα και της εξουσίας, κανείς δεν μένει αδιάφθορος. Τόσο ο θύτης όσο και τα θύματα διεκδικούν για τον εαυτό τους περισσότερα από αυτά που προσφέρουν. Το χρονικό της απληστίας ξεκινά με κάθε υπόνοια διεκδίκησης. Γραμμένο το 1732, περί τα 50 χρόνια πριν τη Γαλλική επανάσταση, το έργο θέτει ερωτήματα για τις προθέσεις του που δεν μπορούμε να απαντήσουμε, σχεδόν δεν μπορύμε καν να ερμηνεύσουμε: ο σύγχρονος εισβολέας ερωτεύεται την νέα τάξη πραγμάτων; Τη βασιλεία; Ένα νέο επαναστάτη; Έναν αθώο ιδεαλιστή; Τον ελέω θεού προκαθορισμένο μονάρχη; Την μοιραία επιλογή του εραστή; Η εποχή της νέας Ευρώπης έχει σίγουρα αρχίσει.