Ο Δον Ζουάν
Ένα αρχέτυπο στο παρόν της ζωής
Τζωρτζίνα Κακουδάκη
Σε τι αντιστέκεται ο Δον Ζουάν; Σε τι συνεπάγεται σήμερα μια άστατη, μη συνεπής, ή, κατά άλλους, μια ζωή με χαλαρό ηθικό ιστό; Ποιές αμαρτίες πληρώνουμε;
Αυτός ο αρχετυπικός ήρωας, στο πάνθεον των άλλων μεγάλων μύθων, -κατά τον Αλφρέντ Ντε Μυσέ-, Δον Κιχώτη, Ροβινσώνα και Φάουστ, κάνει και αυτός ένα ταξίδι, όχι αναζητώντας τον χαμένο ιπποτισμό, την περιπέτεια του άγνωστου ή το μέλλον, αλλά αναζητώντας το παρόν, την αξία της στιγμής, την αιωνιότητα του εδώ και τώρα.
Αυτός ο σύχρονος Δον Ζουάν, στο Σόχο, μια από τις πιο δραστήριες κουκίδες του πλανητικού μας χάρτη, βρίσκεται μέσα στον δικό του μύθο: μια ζωή κατά την οποία δεν χρειάζεται να δουλέψει, να αυτοεξυπηρετηθεί, να ερωτευτεί, να αποτύχει. Μια ζωή που τού προσφέρεται καταχρηστικά, μέσα σε μια κοινωνία, όπου μέγιστη πια ηθική αξία είναι «οι μισθοί μας», και όπου ο ίδιος, αυτός ο παλαιός αριστοκράτης και εξουσιαστής της γης και της τύχης των αδυνάτων κάποτε, δεν βρίσκεται μέσα σε καμμία κοινωνική και ηθική ιεραρχία.
Η μεγάλη προσωπική μου απορία για το έργο είναι η συνάντηση του Δον Ζουάν με το άγαλμα. Τι είναι ένα άγαλμα στο πάρκο; Είναι η προγονική του καταγωγή που τον σώζει από την μονεπίπεδη και χωρίς στόχο σύγχρονη πραγματικότητα; Είναι μια αλληγορία για την μνημιοποίηση μιας «άχρηστης» ζωής; Είναι η φαντασίωση, να αναμετρηθείς ακόμα και με την άψυχη ύλη; Είναι, απλά, ο παραλογισμός της κατάχρησης, ένα δεύτερο επίπεδο κατανόησης της ζωής, τα προσωπικά φαντάσματα του καθενός που τον στοιχειώνουν;
Η ουσία είναι, πάντως, βέβαιη. Ο Δον Ζουάν πάσχει από ευφυϊα. Μια ευφυϊα καταστροφική, που οδηγεί μαθηματικά στην αθεϊα, την κατάληση κάθε συντηρητικής αξιολόγησης της ζωής και την αιώνια ρωγμή με ό,τι η θρησκεία καταστέλει. Ο Δον Ζουάν, ακόμα και όταν αγαπάει, αποφασίζει να καταστέψει την ψευδαίσθηση της συνέχειας της ζωής, την ψευδαίσθηση των αιώνιων όρκων, ακολουθώντας την μια και απαράκλητη αλήθεια: δεν υπάρχει τίποτα άλλο εκτός από το παρόν.
Μάθημα πρώτο: Εάν αρνηθούμε την αυταπάτη της πίστης, της παρηγορίας του Θεού και τους μύθους της θρησκείας, αν προτιμήσουμε να θέλουμε να ξέρουμε και επιλέξουμε τη γνώση και την ευφυϊα, τότε το πραγματικό μάς εμφανίζεται ακριβώς ως έχει. Τραγικό. Καλύτερα όμως μια αλήθεια που απελπίζει ευθύς αμέσως και επιτρέπει να μην χαραμίσουμε εντελώς τη ζωή μας θέτοντάς την υπό τον αστερισμό του νεκροζώντανου, παρά μια ιστορία που παρηγορεί προς στιγμήν, βεβαίως, αλλά μας κάνει να παραβλέπουμε το πραγματικό μας αγαθό: τη ζωή εδώ και τώρα.
Μichel Onfray, Πραγματεία περί Αθεολογίας, μετάφραση Σαπφώ Διαμαντή, εκδ. Εξάντας- Νήματα, 2006, Αθήνα
Με αφορμή την παράσταση του Πάτρικ Μάρμπρε Ο Δον Ζουάν στο Σόχο, θέατο Χώρα 2007-08, σκηνοθεσία Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης (στο πρόγραμμα της παράστασης)
