Τέσσερις αχτίδες συν μία ή Το μεγάλο μπλουμ του Μπρίλη- Ρεγγίνα Καπετανάκη

Από τη Τζωρτζίνα Κακουδάκη- θεατρολόγο

Ώρα 4.15 το απόγευμα. Ανεβαίνουμε τα σκαλιά του νοσοκομείου παίδων Αγλαϊα Κυριακού. Η μέρα είναι βροχερή και η κίνηση στους δρόμους γύρω από τους στενούς δρόμους του νοσοκομείου απερίγραπτη. Ασανσέρ για τον 5ο όροφο, ορθοπεδικό τμήμα. Νέοι και ταλαιπωρημένοι γονείς μπαινοβγαίνουν σε κάθε όροφο κρατώντας συνήθως καφέδες ή μπαλόνια. Κατευθυνόμαστε στην εγκαταλελειμμένη αίθουσα που άλλοτε φιλοξενούσε μια μικρή επιστημονική βιβλιοθήκη των γιατρών του νοσοκομείου. Εκεί βρίσκουμε την Ντίνη Ρέντη, την Ευρυδίκη Σαμαρά και τον Παναγιώτη Λάρκου. Πίνουν πορτοκαλαδίτσες και βάφονται.

Ο Νίκος Πισκοπάνης – που οργανώνει καθημερινά την παράσταση- έχει πάει στο γραφείο του διοικητή του Νοσοκομείου Δημήτρη Πεπελάση να κανονίσει σε ποιο θάλαμο θα παιχθεί σήμερα το έργο. Στο Νοσοκομείο παίζεται για δεύτερη χρονιά, εντελώς δωρεάν, μια θεατρική παράσταση! Να ένα μεγάλο νέο για τον πολιτισμό.

Σήμερα οι επίσημοι θεατές θα είναι ο Κώστας και ο Νίκος. Οι τρεις ηθοποιοί θα μεταφέρουν ένα τεράστιο κοχύλι γεμάτο εκπλήξεις -από μουσικά όργανα και θεατρικές μάσκες ως και μια πόλη μικρογραφία όταν ανοίξεις το κέλυφος της τεράστιας αυτής κατασκευής- στο δωμάτιο των αγοριών, που τα σπασμένα πόδια τους αναγκάζουν σε ακινησία. Η παράσταση αρχίζει πάντα στις 5 και είναι προσκεκλημένα όλα τα παιδιά του ορόφου.

Το δωμάτιο στο νοσοκομείο είναι μικρό. Στην μέση έχει ξεχαστεί ένα μπαλόνι από μια γιορτούλα μέσα στα Χριστούγεννα. Έχουν μαζευτεί και κάποια παιδιά από άλλα δωμάτια, πολλά μεταφέροντας μαζί τους τον ορό τους, που έχουν δει το μικρό μπουλούκι να διασχίζει τους διαδρόμους με αυτήν την υπέροχη παιδική αναστάτωση για το καινούργιο. Οι ηθοποιοί παίρνουν θέση. Η Ευρυδίκη γίνεται ένα μικρό αστέρι στον ουρανό. Η μαγεία ξεκινάει σε ένα μικρό πολυθέαμα, με την υπέροχη μουσική από τον συνθέτη της Λιλιπούπολης Δημήτρη Μαραγκόπουλο, τις εκπληκτικές μάσκες από τη σκηνογράφο της παράστασης Μαρία Χανιωτάκη, την αέρινη και ακούραστη κινησιολογία της Σεσίλ Μικρούτσικου, μια σειρά από εφευρετικές σκηνοθετικές λύσεις –στις οποίες ανταποκρίνονται θαυμάσια οι μικροί θεατές- από τον Βαγγέλη Θεοδωρόπουλο. Τα παιδιά πάνω στα καροτσάκι, με πατερίτσες, με νάρθηκες κοιτούν με απορία: από που ξεφύτρωσε αυτός ο απίστευτος κόσμος; Μήπως ονειρευόμαστε;

Το έργο έχει ως εξής: ο Μπρίλης, ένα τολμηρό αστεράκι, γεννιέται σε έναν μακρινό γαλαξία. Του λείπει όμως μία αχτίδα. Αυτό δεν τον εμποδίζει να δραπετεύσει από τον ουρανό και να βουτήξει στη γη μας. Σε αυτό το ταξίδι συναντάει περίεργα όντα, παράξενους κόσμους, μέχρι που καταλήγει στο βυθό της θάλασσας. Εκεί γίνεται φίλος με τον Αστερία, που είναι μακρινός του συγγενής και τον Μέμο το χταπόδι. Αυτοί οι δύο φίλοι θα του προσφέρουν ελπίδα για ζωή και μια καινούργια αχτίδα. Ο Μπρίλης επιστρέφει στον γαλαξία του πιο δυνατός από ποτέ κι έτοιμος για νέες περιπέτειες. Οι συγγραφείς του έργου Ρεγγίνα Καπετανάκη και Βασίλης Ρίζβας, από τη συγγραφική ομάδα της Λιλιπούπολης, μας λένε: «Το κείμενο μιλάει για την ελπίδα και την επιμονή χωρίς όρια: ότι όλα είναι δυνατά, φτάνει να μην χάνει κανείς το κουράγιο του κι ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν τη διάθεση να βοηθήσουν και να σταθούν πλάι μας με χαμόγελο. Στηρίζουμε τα παιδιά απαλά, σαν μπρατσάκια, για να αφεθούν στην «υποβρύχια ροή της ζωής», εκεί στον κόσμο των κρυφών δυνάμεων που χαρίζουν στον άνθρωπο τη δυνατότητα να ξεπερνάει τις δυσκολίες, να ξεφεύγει από τις δίνες και τους στροβίλους που εμποδίζουν το δρόμο του.»

Η παράσταση τελειώνει σε 45 λεπτά. Οι ηθοποιοί παίζανε όλη αυτήν την ώρα μπροστά στην πόρτα, έχοντας περίπου 2 τετραγωνικά μέτρα να κινηθούν. Στο διάδρομο έχουν μαζευτεί και περαστικοί: ένας κύριος που μιλάει δυνατά στο κινητό και χαζεύει αυτό που βλέπει. Δύο τρία τσιγγανάκια, αδερφάκια κάποιου άρρωστου παιδιού σε άλλο θάλαμο κρυφοκοιτάνε, δεν ξέρουν αν επιτρέπεται αυτό που κάνουν. Τα δύο μεγαλύτερα λικνίζουν τα κορμάκια τους όταν ακούνε τη ζωντανή μουσική της παράστασης. Το πιο μικρό έχει το δάκτυλο στη μύτη και φαίνεται εξ ολοκλήρου απασχολημένο. Ένα άλλο κοριτσάκι, με κινητικά προβλήματα, έχει βγάλει τις μπογιές του πάνω στο καροτσάκι της και ζωγραφίζει κάθε φορά που η δράση της φαίνεται ότι χαλαρώνει. Στο τέλος τα παιδιά χειροκροτούν. Με ήχο λίγο υπόκωφο. Το κοριτσάκι με το σπασμένο χέρι χτυπάει με το άλλο του χεράκι το στέρνο της. Ένα αγοράκι και με τα δύο χέρια στο γύψο χτυπάει τα πόδια του. Οι ηθοποιοί φεύγουν γρήγορα, χωρίς να διεκδικούν καμία αποθέωση. Στις 6 έχουν παράσταση στο τμήμα εγκαυμάτων στο δίπλα νοσοκομείο, στην Αγία Σοφία. Και πάλι αύριο στο Πίκπα. Και μεθαύριο στην Πεντέλη…

Ο Νίκος, μαθητής της Α΄ γυμνασίου, ήδη ένα μήνα στο νοσοκομείο μας λέει: «Ήταν πολύ ωραία αυτή η παράσταση. Την κάνανε σε τέτοιο χρονικό διάστημα με τέτοια σκηνικά που ήταν θαυμάσια. Ο χώρος εδώ μέσα που είναι πολύ μικρός αλλά αυτοί

τον εκμεταλλευτήκανε έτσι ώστε να χαρούν όλα τα παιδιά. Δεν ήξερα ότι θα έρθουν μου διάβαζε η μαμά μου ένα βιβλίο μπας και με πάρει ο ύπνος. Τι ωραία έκπληξη. Και τι ωραίο έργο. Νομίζω ότι έχει κάποια εξήγηση που το διαλέξανε για το νοσοκομείο. Η προσπάθεια του Μπρίλη να ξαναβρεί τη λάμψη του μπορούμε να την παρομοιάσουμε με την προσπάθεια τη δική μας να αναρώσουμε γρήγορα. Μακάρι, δηλαδή!». Ο άλλος κλινήρης θεατής, Κώστας, πάει Πέμπτη Δημοτικού και είναι ντροπαλός «Μου άρεσαν όλα. Ήθελα να ακουμπήσω τον Μπρίλη, αλλά απαγορεύεται να κουνηθώ. Το έργο μου άρεσε, είναι σαν τα κινούμενα σχέδια, αλλά πιο ωραίο.»

Και οι ηθοποιοί; Τι συναισθήματα έχουν από αυτήν την τόσο ιδιαίτερη εμπειρία;

«Όταν τελειώσει η παράσταση έχω μεγάλη γκάμα συναισθημάτων» μας λέει η Ευρυδίκη- Μπρίλης που είναι μόλις 22 χρονών. « Όταν π.χ. παίξαμε στο ογκολογικό τμήμα ήταν επώδυνο για μένα να βλέπω όλες αυτές τι ς αντιδράσεις πόνου στα πρόσωπα τόσο μικρών παιδιών. Ήταν πολύ δύσκολο να κάνουμε τα παιδιά να γελάσουν, να ξεφύγουν λίγο από αυτό που τους συμβαίνει. Αποφεύγω να σκέφτομαι ότι έρχομαι στο νοσοκομείο και ότι δεν ξέρω σε τί κοινό θα παίξω. Έχω απέναντι μου ανθρώπους και πρέπει να μεταδώσω αυτήν την ιστορία, να την προσφέρω σε αυτούς κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Και, βέβαια, υπάρχουν πολλά παιδιά που δεν έχουν δει ποτέ θέατρο που δημιουργεί ένα άλλο πεδίο ποικίλων εκπλήξεων για μας.»

«Δεν έχουμε επιλογή, να πούμε, «α!αν γίνει αυτό θα αντιδράσω έτσι» μας λέει ο Παναγιώτης – Αστερίας. «Ερχόμαστε τελείως απροετοίμαστοι, παρά τους 3 μήνες πρόβες και τις δύο παραστάσεις κάθε μέρα εδώ και δύο μήνες. Αλλά, η παράσταση λόγω χώρου, κάθε φορά μεταβάλλεται. Παίζουμε μέσα σε μικρά δωμάτια, μέσα σε θαλάμους, σε διαδρόμους ή και σε μεγάλους χώρους και είναι τυχαίο το πότε μπορεί να δημιουργηθεί μια καλή ή κακή συνθήκη για να λειτουργήσει καλά το έργο μας. Η πρόκληση είναι μεγάλη για τον ηθοποιό. Θα καταφέρω να βγω από αυτό αλώβητος; Θα μπορέσω να αναδημιουργήσω την παράσταση. Την ίδια αγωνία που έχει ο Μπρίλης η αχτίδα για το αν θα μπορέσει να επιστρέψει στο διάστημα, έχουμε και εμείς. Αν θα καταφέρουμε να μπούμε σε ένα θάλαμο και να αγγίξουμε μια δέσμη φωτός, να δημιουργήσουμε αισιοδοξία στους μικρούς μας θεατές ». Η Ντίμη το χταπόδι συμπληρώνει. «Στο νοσοκομείο τα παιδιά είναι μελαγχολικά, δεν είναι ζωντανά όπως στο «έξω» θέατρο. Και βέβαια τα παιδιά δεν συμμετέχουν το ίδιο, είναι με τους γονείς τους, αισθάνονται καταπίεση, είναι φοβισμένα, και, κυρίως πονάνε. Μια φορά, όταν μας είδε να μπαίνουμε στο θάλαμό του, ένα τετράχρονο παιδάκι έβαλε τα κλάματα. Νόμισε ότι είμαστε μεταμφιεσμένοι γιατροί.»

Ο Νίκος, από τη θέση του οργανωτή διαπιστώνει και άλλες παραμέτρους δυσκολίας. «Έχουμε εισπράξει και αρνητική διάθεση από τους μεγάλους μερικές φορές. Μια καχυποψία, του στυλ, ποιοι είστε εσείς, τι θα πει «προσφέρετε» μια παράσταση, ή «έχουμε τον πόνο μας εσείς μας λείπατε», τέτοια πράγματα. Ή να νομίσουν ότι είμαστε τίποτα παλιάτσοι, σαν αυτούς που επισκέπτονται τις γιορτές τα νοσοκομεία. Αλλά είναι φυσιολογικό, οι γονείς έχουν άλλες αγωνίες η ψυχαγωγία τους φαίνεται καμιά φορά περιττή πολυτέλεια.»

Μιλήσαμε και για το προσωπικό των νοσοκομείων. Για το πώς προσλαμβάνουν μια τόσο πρωτόγνωρη κατάσταση. Η Ευρυδίκη χαμογελάει: «Το προσωπικό φέρεται πολύ καλά συνήθως. Βέβαια έχει τύχει την ώρα που παίζουμε να μπούνε μέσα νοσοκόμες και να ρωτήσουν ποιος θέλει χαμομήλι ή χυμό και να μας αγνοήσουν εντελώς.». « Ή, να πέσουμε πάνω στην ώρα του φαγητού και να μπουκάρουν 5-6 τραπζοκόμες με κοτόπουλα στη μέση του έργου. Άντε να κάνεις τον αστερία εκείνη την ώρα» χαριτολογεί ο Παναγιώτης. «Αλλά το εντάσσουμε και αυτό μέσα στη δράση της ιστορίας, έχουμε μάθει να προσπερνάμε ή να οικειοποιούμαστε τις αντιξοότητες. Ίσως είναι και ένα από τα πιο μεγάλα μας κέρδη για τη δουλειά μας ως ηθοποιοί αυτή η ετοιμότητα». «Έχουμε την απίστευτη τύχη να κάνουμε ένα θέατρο πρωτόλειο», μας λέει η Ντίμη «με στόχο την πρωταρχική συνθήκη του θεάτρου. Να επικοινωνήσουμε, χωρίς τη σύμβαση της σκηνής ή της θεατρικής αίθουσας που κάποιος πρέπει να έρθει μόνος του για να σε δει. Η πιο μεγάλη ανταπόδοση είναι το βλέμμα των παιδιών. Από αποδοκιμασία και πόνο, η παράσταση έχει σταματήσει στη μέση από την οξύτητα μιας παιδικής κραυγής, ή μιας απίστευτης αφοσίωσης ή αισιοδοξίας που διαγράφεται στο πρόσωπό τους όταν οι νεαροί θεατές είναι καλά. Καμιά φορά δεν υπάρχει καμία επικοινωνία από το κοινό, σαν να μην αφορά κανέναν αυτή η ιστορία. Το χειρότερο είναι όταν ένα παιδί είναι τελείως παθητικό, ίσως από την σωματική εξάντληση και το άλλο ξεκαρδίζεται δίπλα του. Τι κερδίζεις από το έργο; Ότι στον καταθλιπτικό χώρο ενός νοσοκομείου, τα πράγματα μπορούν να πάρουν μια άλλη διάσταση, ονειρική. Αλλά και τα 45 λεπτά εκτός ρουτίνας, αυτή η ουσιαστική ψυχαγωγία είναι από μόνη της μεγάλη υπόθεση.»

O διοικητής του Αγλαΐα Κυριακού Δημήτρης Πεπελάσης, τονίζει ότι διευκολύνεται το θεραπευτικό τους έργο μέσα από αυτήν την πράξη πολιτισμού. «Τα παιδιά παίρνουνε κουράγιο, κυρίως σε ειδικά τμήματα όπως το ογκολογικό όπου οι προοπτικές ανάρρωσης είναι απαισιόδοξες, να δεχτούν τη θεραπεία με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Ξεχνάνε τις απειλές που αισθάνονται, έρχονται σε επαφή με τον έξω κόσμο, σπάει η απομόνωσή τους και τελικά συνεργάζονται καλύτερα με τους γιατρούς τους. Θέλουμε να φτιάξουμε παιδιά ανατρεπτικά μέσα στο νοσοκομείο, με δικαίωμα στη ζωή , διεκδικητικότητα. Και κυρίως για τα παιδιά των μειονοτικών ομάδων, που μέσα στο νοσοκομείο έχουν μια μεγάλη ευκαιρία να ανακαλύψουν τον πολιτισμό μέσα από αυτές τις διαδικασίες.»

Ο σκηνοθέτης της παράστασης Βαγγέλης Θεοδωρόπουλους τονίζει το θεατρικό κέρδος από το «χειροποίητο» αυτό θέατρο. «Παραδόξως δουλεύοντας για το ανέβασμα του Μπρίλη, όλα αυτά τα εμπόδια αποδείχτηκαν η μεγαλύτερη ελευθερία μας. Χωρίς τα συνηθισμένα τεχνικά μέσα, ήμασταν υποχρεωμένοι να δουλέψουμε με τα στοιχειώδη εκείνα που αποτελούν τη βαθύτερη ουσία του θεάτρου: με το σώμα του ηθοποιού, που σημαίνει φωνή, κίνηση, φαντασία, μυαλό. Για μένα προσωπικά ήταν ένα μεγάλο μάθημα θεάτρου»

Αυτοί οι τρεις ηθοποιοί δεν περιμένουν να τους δουν οι θεατρικοί παραγωγοί για τους προσλάβουν, κριτικοί να τους εκθειάσουν , συναδελφοί τους για να ζηλέψουν. Για αυτούς δεν είναι επιτυχία τα εξώφυλλα των περιοδικών, οι περιόπτες συνεντεύξεις, τα καλά τραπέζια στα μπουζούκια, είναι να ξεκαθαρίσουν τις προθέσεις τους ως καλλιτέχνες και ως άνθρωποι. Δεν ορίζουν το επάγγελμά τους από το πόσο γεμάτη είναι η πλατεία όταν παίζουν, πόσο ηχηρό το χειροκρότημα. Για αυτήν την παράσταση η μεγαλύτερη επιτυχία σου είναι να παίζεις μέσα στη σιωπή, σε ένα δωμάτιο σε ένα παιδί, τον τελευταίο καθηλωμένο και ευγνόμωνα θεατή που σε προσδιορίζει ξανά ως άνθρωπο.

«Έχει βάλει κανείς τα κλάματα μετά την παράσταση;» ρωτάω τους ηθοποιούς. Και οι τρεις απαντάνε αυθόρμητα «ναι». Και εγώ ναι θα απαντούσα, μιας και έβαλα τα κλάματα την μια και μόνη φορά που είδα αυτήν την απίστευτη προσφορά των νέων αυτών ανθρώπων προς τους συνανθρώπους μας. Με έκανε να αγαπήσω το θέατρο τόσο πολύ σαν να το έβλεπα για πρώτη φορά.

Με αφορμή την παράσταση Τέσσερις αχτίδες συν μία ή Το μεγάλο μπλουμ του Μπρίλη της Ρεγγίνας Καπετανάκη, Θέατρο του νεόυ κόσμου, 2003, σκηνοθεσία Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος