Παραστάσεις που προκάλεσαν συζητήσεις και διαφωνίες, παραστάσεις που οι χορευτές μίλαγαν πιο πολύ από τους ηθοποιούς στο θέατρο, άλλες όπου ο χορός ήταν μια επί σκηνής φιλοσοφική απορία, έργα που αντικατέστηκαν τις δημόσιες διαμαρτυρίες και άλλα που άφησαν τη μαγεία των παλλόμενων σωμάτων ως ανάμνηση της λυρικής ζωής, μαζί με εργαστήρια, συζητήσεις σε καταλήψεις και πολλών ειδών ειδικά φεστιβάλ έκαναν και φέτος τον χορό ένα ισχυρό αντίδοτο της σύγχρονης ανίας.
Μια σειρά από διαφωνίες
Η φετινή χρονιά, φορτωμένη από απογοητεύσεις και δυσάρεστες επαληθεύσεις, κυρίως σε σχέση με την δυνατότητα χρηματοδότησης των ομάδων χορού αλλά και τους θεσμούς που τις αγκαλιάζουν συνήθως, είχε να επιδείξει έναν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα διάλογο για το ζητούμενο και την ανάγκη της καλλιτεχνικής δημιουργίας και μάλιστα με την ευρύτερη έννοια. Χαρακτηριστική υπήρξε η γενική συζήτηση που προκάλεσε η παράσταση της ομάδας DV8 Physical Theatre με την παράσταση Can we talk about this? (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών), που εμπνεύστηκε το θέμα της από το κάψιμο των αντιτύπων του βιβλίου του Σαλμάν Ρούσντι, Οι Σατανικοί Στίχοι και τη μεγάλη δημόσια αντιπαράθεση που προκάλεσε η δημοσίευση των σατιρικών σκίτσων του Μωάμεθ το 2005 στην πολυπολιτισμική Ευρώπη. Μια συζήτηση που προέκυψε ύπουλα, μέσα από την ακαταμάχητη ικανότητα των σωμάτων εν κινήσει να πείθουν τον θεατή για τα πάντα, με κύρια θέματα την ελευθερία του Τύπου, την καλλιτεχνική λογοκρισία, την κυρίαρχη πολιτιστική πολιτική και κυρίως για τη σχέση της παράστασης με την πραγματικότητα που βιώνει η σημερινή Ελλάδα.
Μια άλλη αμφιλεγόμενη για το περιεχόμενό της παράσταση, που κινήθηκε στα όρια του ντοκυμαντέρ, χρησιμοποιώντας πραγματικές συνεντεύξεις και αρχειακό υλικό από μια ομάδα καταπληκτικών ηθοποιών/χορευτών, που η ερμηνευτική τους αρτιότητα στο λόγο και στο σώμα προκαλεί μαζική συγκίνηση, ήταν η καινούργια παραγωγή της Schaubühne με τίτλο PROTECT ME (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών), αποτέλεσμα της συνεργασίας των Φαλκ Ρίχτερ και Ανούκ βαν Ντάικ που αξιοποίησαν στο έπακρο το λόγο και τις συμβάσεις τόσο του θεάτρου όσο και του χορού για να επικοινωνήσουν το θέμα τους με το κοινό. Θεωρώντας την κρίση ως τη νέα σταθερή κατάσταση και τους ανθρώπους να βρίσκονται πλέον σε μια ατελείωτη πτώση, λόγω της αίσθησης ανασφάλειας των ημερών μίλησαν για τις επιπτώσεις της σημερινής παγκόσμιας κατάστασης στις προσωπικές και επαγγελματικές σχέσεις, όπου τα πάντα μπορούν ανά πάσα στιγμή να διαλυθούν.
Μια πιο συγκεκριμένη εστίαση αναζήτησε επί σκηνής η ομάδα Αερίτες, στην χορογραφία της Πατρίσιας Απέργη, με την παράσταση Era poVera (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών). Θέτοντας ερωτήματα όπως «μπορεί μια συμμορία να χορέψει απέναντι στο κατεστημένο; Μπορούμε να ζήσουμε ελεύθεροι σε μια πόλη που μας εμποδίζει να κυκλοφορήσουμε; Χορεύονται οι ψευδαισθήσεις;» η παράσταση δημιούργησε ένα ολόκληρο χορευτικό και μουσικό σύμπαν, μια πλατφόρμα δημόσιας έκθεσης και δημόσιας θέσης, αξιοποιώντας τις κινητικές φόρμες των χορών του δρόμου, τις διαθέσεις και τη δυναμική του δρόμου ως χώρου πολιτικών και ποιητικών ζυμώσεων, την χορογραφική σύνθεση ως μια δυναμική θέση στα σημερινά αδιέξοδα.
Η καταγγελτική αυτή διάθεση ήταν ιδιαίτερα εμφανής σε πολλές ομάδες χορού τη φετινή χρονιά: You May! (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών), όπου η Ζωή Δημητρίου αναζήτησε τα όρια της ανοχής και τα περιθώρια ρίσκου μέσα στην αυστηρή δομή της σημερινής κοινωνίας, Μεταπολίτευση (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών) από τη Μέντη Μέγα και την καλλιτεχνκή ομάδα Φora, μια απόπειρα κατανόησης των κοινωνικοπολιτικών συνθηκών που οδήγησαν στην οικονομική και αξιακή κρίση της Ελλάδας, Όλα Καλά του Alain Buffard (Ε.Φ) μια παρωδία της στρατιωτικής πειθαρχίας που σχολιάζει τους κανονιστικούς μηχανισμούς της κοινωνίας που στοχεύουν στο πειθήνιο σώμα, Auto run από την Oμάδα Klokworks και τη Μαριάννα Καβαλιεράτου, μια σπουδή για τον μηχανιστικό τρόπο που κινείται σήμερα ο άνθρωπος, σα να έχει βάλει τον αυτόματο πιλότο.
Εσωτερικός διάλογος
Πολύ κοντά θεματικά, αλλά με έμφαση σε πιο εσωτερικές δομές του σημερινού αδιεξόδου, κινήθηκαν παραστάσεις που συγκίνησαν το ευρύτατο κοινό που τις παρακολούθησε. Αίσθηση προκάλεσε η διπλή πρόσκληση της Anne Teresa De Keersmaeker από την Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Με το προφητικό ντουέτο (που παρουσίασε πρώτη φορά πριν 29 χρόνια ) Fase που έδωσε νέες ποιότητες στον σύγχρονο χορό με τις μαθηματικής ακρίβειας χορογραφίες προτείνοντας μια νέα ποιητική γλώσσα όπου η ρευστότητα και καθαρότητα της αέναης κίνησης δημιουργούν ένα τοπίο υπνωτικής ομορφιάς. Στο νέο της έργο En atendant εμπνεύστηκε από την Ars Subtilior, μια μυστικιστική και αισθησιακή μουσική του Μεσαίωνα, προϊόν του τέλους μιας εποχής που υποθάλπει, μέσα από μια ποιητική, επίμονη και επαναλαμβανόμενη δεξιοτεχνική κινητική γλώσσα μια ερώτηση για το σήμερα: Είμαστε άραγε τώρα σε μια ανάλογη περίοδο κατάρρευσης του κοινωνικού, θρησκευτικού και πολιτικού ιστού που χαρακτήριζε την εποχή της πανώλης;
Η Ίρις Κάραγιαν και η ομάδα Ζήτα, με υποβλητικά επίσης στοιχεία, προσέγγισε στο έργο της Μητέρες (Ε.Φ.), μέσω της αναδιαμόρφωσης του χώρου, της κίνησης και η χρήση ξύλινων αντικειμένων που συνέβαλαν στο ηχητικό περιβάλλον, το εύθραυστο οικοδόμημα της σύγχρονης ζωής, ενώ στον πυρήνα αυτής της εξερεύνησης βρέθηκε η υπερβατική φύση του ανθρώπου. Έννοιες όπως η γενναιότητα, η αυτοθυσία και το ψυχικό σθένος αναδύθηκαν στη σκηνή μέσα απο τις εναλλαγές του ρυθμού, κυκλικές κινήσεις, ενέργεια και την ευαισθησία ενός ντουέτου γυναικών που έφερε σε πρώτο πλάνο μια σύγχρονη, εσωστρεφή, εννοιολογική και σπουδαία γλώσσα της κίνησης.
Σε όμοια, εννοιολογική χρήση της γλώσσας του σώματος, κινήθηκε και η Μαριέλα Νέστορα με την YELP danceco., στην παράσταση A-M I (Κατάληψη του Εμπρός, Κίνηση Μαβίλη και 18ο Διεθνές Φεστιβάλ Καλαμάτας) με κύριο στόχο την ποιητική του λόγου, της εικόνας που παράγεται μέσα από τη σχέση της με την κίνηση, τη δισυπόστατη ύπαρξη του χορευτή ως ρόλου και ως ανθρώπου με παρόν και παρελθόν, το φορτίο που φέρει στη σκηνή ένας χορευτής ή ένας αφηγητής.
Ένα άλλο ταξίδι στη μνήμη του σώματος, με στόχο την απόδραση από το παρόν και την αποδέσμευση από την προοπτική του μέλλοντος, πρότεινε η Μαρία Κολιοπούλου και και η ομάδα χορού Πρόσχημα (Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών) με την [Πράξη]21- Mneme, όπου, μέσα από μια ιδιότυπη εικαστική εγκατάσταση, το έργο προσκάλεσε τον θεατή να υποβληθεί σε μια φαντασιακή πραγματικότητα εμπνευσμένη από το ασυνείδητο κομμάτι της ύπαρξης και να συνδιαλαγεί με τον κόσμο των ονείρων, ενεργοποιώντας τις αισθήσεις του και διευρύνοντας τα όρια της χορευτικής έκφρασης.
Τα ένστικτα σε αντιπαράθεση με τον πολιτισμό εξέτασε στο DRIFT or drive η χορογράφος Κιτ Τζόνσον (Arc for Dance Festival, Θέατρο Όλβιο) , κάνοντας μια μυστηριώδη και ποιητική παράσταση, υπέροχα απαλλαγμένη από όλες της συμβάσεις του χορού.
Ποιητικής διάθεσης υπήρξε και η παράσταση του Δημήτρη Παπαιωάννου Πρώτη Ύλη (Ε.Φ.), με φόντο την διάψευση όλων των προσδοκιών και το σώμα-γλυπτό, σύμβολο χαμένων ευκαιριών και ιστορικών αναμνήσεων, επιχείρησε έναν αναστοχασμό για την ελληνική και την προσωπική ταυτότητα.
Μαθήματα χορού έδωσε η Sasha waltz and guests με την παράσταση Continu (E.Φ.- Ωδείο Ηρώδου Αττικού), όπου με τους συνεργάτες της χορευτές και με μουσικούς αρωγούς έργα των Ξενάκη, Varese, Vivier, Mozart προσέφεραν στιγμές μεγάλης συγκίνησης για την ποιητική εικόνα του χορευτικού σώματος.
Στην γρήγορη ζωή, σχεδόν σουρεαλιστική
Παραστάσεις δυναμικές, στον αντίποδα κάθε παραισθησιακής διάθεσης, με σύγχρονη γλώσσα και μεγάλη επιθυμία επαναφοράς στο παρόν ενέτειναν τον γόνιμο διάλογο των φετινών τάσεων του σύγχρονου χορού που είδαμε στην Ελλάδα.
Η Λία Τσολάκη, χορογραφώντας την παράσταση «PARKing» (Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη), διερεύνησε τον κώδικα επικοινωνίας των ανθρώπων, αποτυπώνοντας κινησιολογικά την πορεία της ζωής τους από τη μία εποχή του χρόνου στην άλλη, διαγράφοντας μια αέναη κυκλική πορεία. Οι άνθρωποι διασταυρώνονται στις προσωπικές τους διαδρομές, κάνουν έναν «αγώνα δρόμου» είτε μόνοι τους – με τον εαυτό τους, είτε με τους άλλους -ανταγωνιστές ή συναγωνιστές, σαν σε ένα πάρκο/πεδίο μάχης, σαν μία μικρογραφία της ζωής.
Ευφάνταστος, ευρηματικός, αυτοανατρεπτικός, ο Φιλίπ Ντεκουφλέ με την παράσταση Panorama (18ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας) εισήγαγε τους θεατές σε γεμάτο παράξενα πλάσματα κόσμο, που ξεφυτρώνουν στη σκηνή ή ίπτανται, με τον ενθουσιασμό του δημιουργού για τις παλιές αναζητήσεις της κινούμενης εικόνας, για τις πρώτες μέρες του κινηματογράφου, για το τσίρκο των ακροβατών και των κλόουν με θεαματικές και μαγικές εικόνες, δίνοντας εφόδια ακοκωδικοποίησης της πραγματικότητας στα μέτρα του φανατασιακού, ένα μάθημα αισιοδοξίας πάνω στη σκηνή.
Ο Πιερ Ριγκάλ με την ευρηματική χρήση της τεχνολογίας και το σουρεαλιστικό του χιούμορ παρουσίασε την αφόρητη ομοιομορφία και την πίεση σε σημείο συνθλιβής της ζωής του σύγχρονου ανθρώπου με την παράσταση Press (18ο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας), μια (όπως λέει ο ίδιος) «χορογραφική τραγωδία πάνω στο πόσο ενοχλητικά ακατανόητη είναι η κοινοτοπία».
Η ομάδα – κι όμως κινείται στην παράσταση medDeT (Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης), γεμάτη ποίηση, ακροβατικά, κρίκους, καποέιρα, σκηνές τσίρκου, απέδειξε επί σκηνής ότι «αφού ο κόσμος παίρνει έναν τόσο παραληρηματικό δρόμο, εμείς πρέπει να υιοθετήσουμε μια παραληρηματική οπτική».
Η γρήγορη σημερινή ζωή σχολιάστηκε με τον γνωστό άκρως εντυπωσιακό τρόπο του Jan Fabre στην παράσταση Προμηθέας- Τοπίο ΙΙ (θέατρο Παλλάς). Η αναζήτηση της βίας της αισθητικής και της αισθητικής της βίας, της αληθινής ομορφιάς των ανθρώπων, μέσα από τα αρχέτυπα ιδανικά του ηρωισμού και της αντίστασης οδήγησαν τους θεατές σε εσωτερικές διαδρομές γεμάτες εικόνες και φαντασία.
Η χορεύτρια Ελένη Ανδρουλάκη στο Flawless (Arc for Dance 2012, Όλβιο) δικαίως κάνει τον επίλογο της ενότητας ως πάσχων σώμα, όπου η αντιπαλότητα μέσα από την οποία το γυναικείο σώμα βιώνει τον φόβο, τη μοναξιά, την απομόνωση και την τρέλα κάνει τη γρήγορη σημερινή ζωή πραγματικά σουρεαλιστική.
ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
Εντυπωσιακή, για 11η συνεχή χρονιά, η συγκομιδή από το 11ο Φεστιβάλ Χορού Ελλήνων Χορογράφων, εστιάζοντας αποκλειστικά στην εγχώρια καλλιτεχνική παραγωγή, σε έξη θέατρα της Αθήνας, με 63 ομάδες χορού ανάμεσα στις οποίες 20 νέες παρουσίασαν τις καινούργιες δουλειές τους, ψηφίδες μιας μεγάλης τοιχογραφίας αναζητήσεων του σύγχρονου χορού στην Ελλάδα, αλλά και του χορού για παιδιά με τρεις νέες επαγγελματικές παραγωγές. Αξίζει να σημειωθεί η πρωτοβουλία των ομάδων amorphy.org και fingersix για τρίτη συνεχή χρονιά δημιουργούν ένα πλαίσιο συνθηκών και προσκαλούν καλλιτέχνες να συνεβρεθούν επί σκηνής. Τυχαίες συναντήσεις διαδέχονται η μία την άλλη. Χωρίς πρόβα, διαφορετικοί χορευτές, ερμηνευτές, μουσικοί, φωτιστές σχεδιάζουν αυθόρμητα το κάθε τους βήμα και συνθέτουν στο εδώ και στο τώρα μία μοναδική διαδρομή. Κανείς δεν ξέρει με ποιον, κανείς δεν ξέρει ποια στιγμή, κανείς δεν γνωρίζει το αποτέλεσμα και η παράσταση
αρχίζει.
Ο Σύνδεσμος Χορού σε συνεργασία με τη Κίνηση Μαβίλη παρουσίασε μια σειρά από δράσεις (με την πάντα άγρυπνη ματιά της Χριστιάννας Γαλανοπούλου), με παιχνιώδεις και ουσιαστικούς θεματικούς άξονες και συναντήσεις όπως το Stand up for your choreography! – (Υπερασπίσου τη χορογραφία σου!), μια ευχάριστη, σε πείσμα των καιρών, δημόσια συνεύρεση 14 ειδικών του χορού σε ένα τεράστιο παιχνίδι πρόσληψης της τέχνης του χορού.
Αξίζει να σημειωθεί η δραστηριότητα κάποιων χώρων του χορού όπως ο Κινητήρας studio, ο νέος χώρος Camp!, το στούντιο Perfect Massin, η κατάληψη του θεάτρου Εμπρός/Κίνηση Μαβίλη, το Βυρσοδεψείο, που έδωσαν χώρο και δημόσιο λόγο σε πολλές παράλληλες δράσεις, που απέδειξαν την αυτοέκφραση και το χορό ως προνόμιο κάθε ανθρώπου, δίνοντας πραγματικές ελπίδες στο μέλλον του χορού και του χώρου.
