Ζαν Ζιρωντού «Οντίν»
Το breathe or not to breathe
Aπό την Τζωρτζίνα Κακουδάκη- θεατρολόγο
Ως ιατρικός όρος η «κατάρα της Οντίν» αναφέρεται σε μία κατάσταση όπου οι πνεύμονες και ο θώρακας είναι φυσιολογικοί αλλά οι ασθενείς σταματάνε να αναπνέουν, συνήθως στον ύπνο τους. Η άπνοια κατά τη διάρκεια του ύπνου οφείλεται σε κεντρική αλλά όχι αντικειμενική λειτουργία του οργανισμού. Ο όρος αναφέρεται σε αρρώστους στους οποίους εμφανίζεται δυσλειτουργία στον έλεγχο του αναπνευστικού συστήματος. Υποδηλώνει μία προβληματική συμπεριφορά στο μέρος του νωτιαίου μυελού που ελέγχει την αναπνοή. Η «κατάρα της Οντίν» δεν είναι μία συγκεκριμένη αρρώστεια. Είναι ένας όρος περιγραφικός προκειμένου να χαρακτηριστεί η θανατηφόρα αναπνευστική ανεπάρκεια του οργανισμού στη διάρκεια του ύπνου.
Το όνομα, όμως; Προέρχεται από ένα θρύλο γαι μια οντίν, μία θαλάσσια νύμφη. Η οντίν παντρεύτηκε έναν θνητό, εις γνώσιν της ότι δεν θα επιτρεπόταν αυτός να ξαναπαντρευτεί μία θνητή γυναίκα. Παρόλα αυτά , όταν η οντίν αργότερα επιστρέφει στη θάλασσα, ο άντρας της ξαναπαντεύεται. Η τιμωρία του για αυτήν την πράξη διαφέρει στις ποικίλες εκδοχές του θρύλου,αλλά πάντα φαίνεται να περιλαμβάνει την απώλεια του ελέγχου της αναπνοής.
Στο έργο «Οντίν- η Νεράιδα» του Ζαν Ζιρωντού, μια τέτοια νύμφη ερωτεύεται έναν Ιππότη, που τον γνωρίζει τυχαία. Αυτή είναι 15, σε μια ηλικία ακόμα σκληρή, απόλυτη, παράφορη. Μέσα από τον πρώτο έρωτα έχει να μάθει δύο από τα πιο σταθερά και καθοριστικά για την ένταξή του καθένα από εμάς στην πραγματικότητα: την απόρριψη και την προδοσία. Η απώλεια του παραδείσου, στο έργο μας του νεραϊδόκοσμου, είναι το ενέχυρο για την καταβύθιση στην πραγματική ζωή. «Ο καθένας σκοτώνει αυτά που αγαπά, αλλά δεν πεθαίνει ο καθένας». Η Οντίν, σε ηλικία πιο κοντά ακόμα στο θάνατο από ότι στη ζωή, εξορκίζοντας την πραγματικότητα δε διστάζει να προκαλέσει το μοιραίο και αφορίζει τον αγαπημένο της, αν την προδόσει να πεθάνει. Όμως, όλοι, όταν αντιμετωπίσαμε το μοιραίο, θεωρήσαμε ότι το προκαλέσαμε εμείς. Είναι ένα είδος φυσικής άμυνας.
Ο Ιππότης, ένας απλός νέος , ένα «ελλατωματικό ον» σε σχέση με την αδιάφθορη μικρή νεράιδα, έχει να αποδείξει έναν άλλο έρωτα στον αντίποδα αυτού του αναπάντεχου. Έναν έρωτα μιας γήινης, γειωμένης γυναίκας που τον διεκδικεί με ανταγωνισμό και υπεροψία, κυρίως επειδή ξέρει ότι δεν μπορεί, ούτως ή άλλως, να τον έχει. Ο έρωτας αυτής της γυναίκας δεν είναι ουτοπικός αλλά καρτερικός, με βαθιά επίγνωση του αδύνατου του έρωτα. Ξέρει ότι ο έρωτας υφίσταται μόνο μετά από την εξολόθρευση ή την αφομίωση του τρίτου. Και ξέρει κάτι σωτήριο για την πορεία της σε αυτήν την ιστορία: η διεκδίκηση προυποθέτει την απώλεια και συνήθως καταλήγει σε αυτήν
Ο Ιππότης , σύμβολο της βαρβαρότητας και της ευγένειας, ωριμάζει γιατί αναγκάζεται να επιλέξει. Επιλογή θανατηφόρα για αυτόν, γιατί πρέπει να επιλέξει ανάμεσα σε σε δύο κόσμους, που αντιπροσωπεύουν οι δύο νεαρές γυναίκες. Το δρόμο της φύσης ή τον κόσμο της κοινωνίας; Την αναπάντεχη ουτοπία του έρωτα ή τη σαρκοβόρα σταθερότητα; Αυτό για το οποίο είναι πλασμένος να ζήσει, το τόσο κοντινό στο ανθρώπινο πρωταρχικό υλικό, ή αυτό που είναι μαθημένος για να ζεί; Αυτός, ο άθελά του, διαφθορέας και των δύο γυναικών, βάλεται από όλα τα συστατικά του έρωτα.
Η απλότητα και η συνείδηση είναι αντίδοτα του μοιραίου: το καλύτερο φάρμακο ενάντια στο τραγικό είναι να μην το πιστεύεις. Αυτό προσπαθεί να κάνει ο ιππότης, να μην πιστεύει και γιαυτό σιγά σιγά παραδίδεται σε έναν κόσμο ενδιάμεσο, σε έναν κόσμο λήθης. Καθόλου έτοιμος από καιρό, αδημιούργητος γιαυτό και τόσο γοητευτικός, εισπράτει μια θεμελιώδη αλήθεια: κάθε βιωμένη επιλογή είναι ένας μικρός θάνατος. Δεν έχει σημασία. Αν σταματούσε να αναπνέει στον ύπνο του θα ήταν ακόμα μία αβίαστη επιλογή.
«Μία μόνο στιγμή απροσεξίας και ξεχνάω να αναπνεύσω. Πέθανε , θα λένε, γιατί δεν του ΄κανε κέφι να ανασάνει».
Μετά από την παράσταση , όταν γυρίσετε στο σπίτι σας παίρνοντας το τρένο, παρατηρήσετε για λίγο αυτό το τεράστιο σώμα των ανθρώπων που πάντα περιμένει. Πολλές φορές έχω αιστανθεί ότι βρίσκομαι στη νύχτα των ζωντανών νεκρών, ανάμεσα στα πλάσματα που αναπνέουν γιατί είναι για τους ανθρώπους ένα προτέρημα της κατασκευής τους. Δεν ξέρω πώς μπορεί να το αποφύγει κανείς. Ϊσως, όσο μεγαλώνουμε να βρίσκουμε σιγά σιγά το αντίδοτο.
Τζωρτζίνα Κακουδάκη
Με αφορμή την παράσταση «Οντίν» του Ζαν Ζιρωντού της Θεατρικής Ομάδας του Συλλόγου Φοιτητών της Ιατρικής Αθηνών, Ιούνιος 2001, σκηνοθεσία Ιλειάννα Δημάδη
