Το θέατρο μας σήμερα νομίζω ότι στερείται πολυγνωμίας. Οι θεσμοί δεν συμπεριλαμβάνουν ισότιμα έναν μεγαλύτερο, και πιο ετερόκλιτο, αριθμό καλλιτεχνών, δεν δίνουν βήμα στο διαφορετικό, δεν στηρίζουν δομές ανάπτυξης του θεάτρου, και επαναπαύονται σε σχήματα που αποτελούν το θεατρικό κατεστημένο, τόσο το «εμπορικό» όσο και το «καλλιτεχνικό». Καταλήγουμε να είναι πάντα οι περισσότεροι «απέξω» και πάντα οι ίδιοι «μέσα». Έτσι δεν αναπτύσσεται η άμιλλα, το καινούργιο γίνεται μπανάλ, καταλήγει να μιμείται αυτόν που έχει πετύχει και μάλιστα ως κακέκτυπο.
Οι ίδιοι άνθρωποι εδώ και χρόνια σε θέσεις κλειδιά, μιας κακώς εννοούμενη καλλιτεχνική ελίτ, που αποκτά δύναμη δυνάστη (ακόμα και άθελά της), δημιουργούν ένα ψευδοκριτήριο: αντί να σκέφτεται κανείς τι θέλει να κάνει, σκέφτεται τι θέλει κάποιος άλλον από αυτόν να κάνει, πώς θα πετύχει τις αισθητικές προτιμήσεις του αξιολογητή του. Και έτσι γινόμαστε «όπως ήταν μια φορά κάποιος άλλος» (για να θυμίσω τον Κάσπαρ του Πήτερ Χάντκε), υπάρχει μια καταπιεστική αίσθηση για το υψηλό, ενώ το εμπορικό γίνεται χυδαίο.
Αυτή η συνήθεια, να βρεις τη συνταγή που «πιάνει», αποτελεί ένα πρόβλημα που διαχέεται παντού. Στις δραματικές σχολές, οι νέοι σπουδαστές αποκτούν σιγά σιγά μια δεδομένη εικόνα για τον καλό και ικανό ηθοποιό, για αυτόν που θα τα καταφέρει. Το σχολείο (στο πλαίσιο της γενικής αλλά και της αισθητικής παιδείας), αυτή η χαμένη ευκαιρία για να αποκτήσει ένας νέος πολίτης κριτήριο, οξύνοια και αισθητική χάνεται, μέσα ένα σύστημα ερμητικά κλειστό, φοβικό, και ανοιχτό «προς τα εκεί που δεν πειράζει», προς το λαϊκό- ευκολοδιάβαστο θέαμα. Και αυτό συμβαίνει και στο θέατρο που οι μαθητές βλέπουν και σε αυτό που κάνουν. Οπότε ανακυκλώνονται συνέχεια τα ίδια.
Τι μπορεί να γίνει; Η θεατρική παιδεία.
Οι θεσμοί να χρηματοδοτήσουν και να ενθαρρύνουν δομές που δίνουν χώρο. Να γράφονται νέα έργα, να δοκιμάζονται νέα σχήματα, νέοι σκηνοθέτες, νέες αισθητικές, νέοι ηθοποιοί στη σκηνή, και όχι μόνο στη σκιά της σκηνής αλλά και εκεί που κάτι μπορεί τελικά να επικρατήσει, εκεί που μοιράζεται η πίτα.
Στο σχολείο να δημιουργηθούν δομές αισθητικής παιδείας, χώροι όπου το θέατρο γίνεται ο φορέας της πολιτικής αγωγής, που δηλώνεται η θέση των ανθρώπων απέναντι στον κόσμο. Αυτό που το θέατρο χρειάζεται είναι να μην είναι η σκιά του εαυτού του, να μην είναι προϊόν, ούτε της μάζας ούτε της εξαίρεσης από αυτήν, αλλά να γίνει ένα εργαλείο ελεύθερης έκφρασης, μιας δυναμικής εικόνας της πραγματικότητας.
Ποιος να το κάνει;
Η θεατρική παιδεία, παρερμηνευμένη από ιδιοτέλεια, είναι μια σύνθετη διαδικασία. Μπορεί να την παρέχει κάποιος που έχει συνδύσει σπουδες θεωρίας, θεατρικής πρακτικής και οπωσδήποτε παιδαγωγικής. Αν υποθέσουμε ότι τα πανεπιστήμια θεατρικών σπουδών προσφέρουν το πρώτο, οι δραματικές σχολές το δεύτερο, ο μελλοντικός δάσκαλος θεατρου ή θεατρικής αγωγής χρειάζεται σπουδές παιδαγωγικής που στην Ελλάδα προσφέρονται σε πανεπιστημιακές μεταπτυχικές δομές (όπως το μεταπτυχακό πρόγραμμα του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Ναυπλίου) ή σε συστηματικά σεμινάρια θεατικής αγωγής (όπως τα σεμινάρια, μεταξύ άλλων, που διοργανώνει το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση). Είναι κρίμα, η θεατρική παιδεία στη βάση της, να γίνεται πεδίο συγκρούσεων, για το ποιος μπορεί να διδάξει θέατρο στη βάση της κοινωνίας, όταν η θεατρική πιάτσα κατακλύζεται από σκουπίδια.
Μέρος του κειμένου δημοσιεύτηκε στην έκδοση www.onlythreatre.gr τον Φεβρουάριο του 2016
